Het is na de middag en er zijn wel duizend-en-één zinvolle dingen die ge kunt doen, maar toch niet aan het doen zijt. Een mens, zo denkt ge in uw eigen, is toch ook maar geboren om te sterven – laat mij dan maar rustig genieten van dit moment, van de zon die op mijn gezicht schijnt en het leven dat hier dwaalt.

Vanachter het kapelleke stapt een man op u af. Hij draagt een bodywarmer, botten en heeft een pijp in z’n handen . “Awel, jong,” zo begint hij, “wat zit gij hier nu te doen? Moet gij niet studeren?”

Ge haalt uw schouders op en kijkt hem aan. “En gij? Wat doe gij hier?”

Hij wijst naar de achterkant van het kapelleke, waar ook een veld ligt. “’k Heb ons Andrien op de wei gezet.”

Ge schuift een beetje op wanneer hij zich naast u komt zetten.

“Nu pas?” vraagt ge. Het is tenslotte al juni.

Hij zucht. “Diene paardenklootzak heeft haar een paar weken geleden aangevallen.”

Ge had er al over gehoord, over de mysterieuze mens – vermoedelijk ne vent – die al enkele paarden in de streek geterrroriseerd en gemarteld heeft. “Andrien ook?”

Hij knikt, steekt z’n pijp in zijn mond en haalt een stekske boven om ze weer in gang te steken. “Haar wonden zijn al efkes genezen en ik dacht – ik kan haar ni eeuwig op stal houden.”

“Paarden zijn niet gemaakt om in stallen te leven,” beaamt ge.

Hij trekt een paar keer van zijn pijp en de rookwalm die rond hem hangt drijft naar u toe. Kersentabak, een vreemde verslaving. “Ge hebt nog altijd niet geantwoord op mijn vraag,” merkt hij op.

Ge zucht zelf ne keer. “De mens is niet gemaakt om in een kamerke boeken van buiten te leren, zeker niet als het boeken zijn over boeken of bagger gelijk dat. De mens is gemaakt om op een bankske te zitten niksen.”

Hij schudt met zijn hoofd. “Uw generatie is zo verwend. In mijnen tijd was het nog een privilege om te mogen studeren.”

Ge haalt zelf een sigaret boven en steekt ze op. “Hoe langer dat ik studeer, hoe zinlozer het allemaal wordt. Ge studeert om meer te weten over de wereld, maar het enige dat ge bereikt is dat ge deel wordt van een elitair gezelschap vakidioten.”

“Daar weet ik niets van,” geeft hij toe. “Ik heb nooit gestudeerd en uw ouders en grootouders ook niet. ‘k Ben ook nooit verder geweest als de kust hier in België, of ja – ene keer naar Rijsel, tien jaar geleden. Maar gij? Waar zijt gij al niet geweest?”

Ge denkt er effen over na. “Overal in Europa zo’n beetje. Turkije ook, maar ja, dat is eigenlijk al Europa.”

“Ah ja?” vraagt hij. “Dat wist ik niet.”

“Hoeveel Turken zitten er niet in Gent of Brussel? Hoeveel van die Turken gaan elk jaar terug naar hun geboortestreek, op vakantie? Als dat hun al niet Europees maakt, dan wel de geschiedenis.”

Het is duidelijk dat hij er nog nooit zo over had nagedacht. Ge kunt al voor u zien hoe in zijn hoofd alle Turken in België met hun Belgische auto’s toekomen in een vaag Turkije, hoe de confrontatie tussen emigranten en nablijvers een wisselwerking in gang zet die misschien niet onmiddelijk merkbaar is, maar wel zijn invloed achter laat.

Alsof hij niet tevreden is om de enige te zijn wiens mening gecorrigeerd wordt, vraagt hij nu aan u of ge dat allemaal wel geweten zou hebben, moest ge niet studeren.

Ge probeert het u in te beelden, uw niet-studerende zelf in een parallelle werkelijkheid, waar ge wellicht in een kantoor of een winkel aan ‘t werken zou zijn, of misschien zelfs ‘s nachts in de buitenlucht moest slapen omdat ge gene rotte frank zou hebben. “Waarschijnlijk ni,” concludeert ge. “Maar dat wilt alleen maar zeggen dat het geen tijdverspilling is geweest, dat ik ben beginnen studeren.”

“In tegenstelling tot de toekomst?” pareert hij.

Ge haalt uw schouders nogmaals op. “’k Zie gewoon het nut niet in om per sé een diploma te halen en ergens één of andere kutjob te gaan doen om dan veertig jaar later tot het besef te komen dat ik mijn leven verspild heb in dienst van.”

“Dat is misschien nog een verschil,” zegt hij tussen twee trekken door, “in mijnen tijd had ge het getroffen als ge ergens aan de slag kon voor gans uw leven.” Hij tokt wat as uit zijn pijp en moet ze opnieuw aansteken, want het brandende deel van de tabak was ook op de grond gevallen. “Maar ja, wij verwachtten misschien minder van ‘t leven dan uw generatie. De wereld voelde kleiner aan vroeger.”

Ge smijt uw sigaret op de grond en trapt ze uit. “Terwijl ge nu duizenden kilometers kunt rijden en nog naar de Lidl gaan. Misschien hebt ge gelijk, misschien verlang ik teveel van ‘t leven.”

“Pas op,” waarschuwt hij, “ik zeg niet dat dat iets slechts is, hé. Ik bedoel: ik ken tees dorp en dees streek gelijk gij ze nooit gaat kunnen kennen, maar zet mij in Spanje en ik loop verloren. Gulder zijt veel zelfstandiger, gulder kunt uldere plan trekken.” Hij denkt er nog wat verder over na. “Misschien is dat wel het probleem. Vroeger deed ge wat ge moest doen omdat er geen alternatief was.”

“Ik weet dat ik overal terecht kan,” bekent ge, “dus weet ik ook dat ik de zever van hier niet moet overnemen als ik dat niet wil.”

“Misschien, misschien,” antwoordt hij en is even stil. Hij kijkt op zijn horloge en begint op te staan. “Maar mag ik u vragen om der toch nog eens goed over na te denken?” Ge knikt bevestigend. “Wat ge ook gaat doen, zorgt er gewoon voor dat ge geen bruggen verbrandt, want – en dat is iets wat gij nog niet goed beseft – der zal wel nen dag komen dat ge terug over de rivier zult moeten gaan.”

Lang nadat hij vertrokken is, zit ge nog op het bankske. In de hoogste boom spreidt een vogel zijn vleugels en springt in het ijle, onderweg naar een volgend veld.

De bedoeling van de hele operatie was heel simpel geweest: reis met een duikboot van Europa naar Zuid-Amerika met een lading uranium. Verdachte zaak, betaalt uitstekend. Dus was hij vertrokken. Uranium in een loden kist, de kist in de laadruimte. Genoeg benzine en zuurstof voor een half jaar. En natuurlijk, niet te vergeten, blauwe noodverlichting die niets waard is bij een echt noodgeval. Zoals wanneer het radarsysteem uitvalt, kortsluiting veroorzaakt en er overgeschakeld moet worden op het noodsysteem om reparaties uit te voeren.

Zelfgebouwde onderzeeërs hebben al een hele ontwikkeling meegemaakt. In het niets kan je hen vergelijken met de wrakken die de VS van drugs voorzien. Kan ook niet wanneer je zo’n gegeerde troep transporteert. Maar waar was die duivelse knop nu? Zijn handen botsten tegen een hoek, dwaalden af, vonden de pedalen van de manuele pompen en gingen dan terug omhoog. Ze ontmoetten een klein kastje – juist, de noodactivatie was niet zomaar een knop, maar een echte lichtschakelaar. Hij drukte ‘m in. De blauwe lichten gingen uit en de oorspronkelijke, goede, heldere lampen sprongen aan. Hij haalde opgelucht adem en stond op. De batterijen waren goed voor een uur of twee. In die tijd moest het hem wel lukken de radar te omzeilen en een volledig, werkend circuit op poten te stellen. Dan kon hij zonder problemen en twijfel stijgen tot de oppervlakte om daar de radar deftig te repareren.

Het lukte hem binnen de vijftig minuten, een wonder, en de duikboot compenseerde probleemloos met de veranderde druk. Wanneer hij door zijn periscoop keek, wachtte hem echter een verrassing: militaire schepen, kanonnen en een oproep om zich over te geven.

En dat was het einde van zijn job – in de kiem gesmoord door de NAVO.

Hijzelf hechtte niet zo’n belang aan kaarten en wegbeschrijvingen. Vertel hem de richting en hij komt er wel, met of zonder omweg. De Dropkick Murphys zijn uitgespeeld – hij verandert de MP3-speler naar een Russische groep met swingende nummers en een mooie persiflage of Abba’s The winner takes it all.

«Зима получит всё», the winter takes it all. Dé poëtischste zin van het jaar dusver. De man aan de overkant kijkt heel even intenser en stapt dan weg. Is dit één of ander ondergrondse ontmoetingsplaats? Vermoedelijk zal hij het nooit weten. Hij besluit er zich geen zorgen meer over te maken. Wolken zweven over de zon, plots wordt het kouder. En donkerder. Mensen nemen dit op als een teken om te vertrekken. Anderen zetten zich dan weer neer. Van alle mensen die hier een halfuur geleden waren, is hij de enige die overblijft. Er zit een kern van waarheid en oprechtheid in die observatie. Waarom mensen zo graag foto’s nemen van gebouwen en zaken die hier binnen twintig jaar nog zullen zijn, hij weet het ook niet.

Zijn keel is droog. Hij kijkt in z’n rugzak. Geen drank bij zich. Nieuwe kopen in de buurt, of terug naar de herberg? De zon komt weer tevoorschijn. Hij kijkt rond zich. Park, onbekend groot gebouw, klerenwinkel, stationsgebouw. Nieuwe kopen, dus. Hij sluit z’n rugzak en doet ‘m om z’n rug. Nu is hij degene die gaat.

Zij was er grootgebracht, dochter van de boekskesman, maar had de streek verlaten wanneer ze achttien was. Op zoek naar drukte en claustrofobie was ze in de grote stad beland. Ze had er gestudeerd, journalistiek, en enkele jaren de zoveelste bewoner van een inwisselbaar appartement geweest. Haar vader stierf toen ze achtentwintig was: bij zijn begrafenis ontwaakte in haar de nood aan grenzen en kleinschaligheid. Desalniettemin duurde het nog drie jaar alvorens ze afscheid nam van de stad en het lief dat niet verhuizen wou.

Ze ontmoette hem in de krantenwinkel van haar broer. Hij was zesendertig geworden en bracht boekskes naar het kersverse rusthuis aan de Meulekensdreef. Ze was eens met hem meegegaan en was aan de praat geraakt met de honderdjarige van het dorp. Als een trouwe journalist had ze het verhaal opgeschreven. Weken later, wanneer de vrouw stierf, was het idee gegroeid en de dorpskrant een feit. Met de postbode klikte het ook, dus trok ze bij hem in en vond toen het avontuur waar ze jaren eerder naar was beginnen zoeken.

Vanuit uw ooghoeken zag ge de chauffeur iemand aan hun bagage helpen – er stonden een paar mensen in de buurt, dus zeker wist ge ‘t niet. Uit het bagagecompartement kwam zo’n gigantische geruite zak tevoorschijn. Veel mensen met weinig middelen gebruiken zo’n dingen voor hun spullen. Zelf zou ge zelfs niet weten waar ge ze überhaupt zou kopen. Een schaduw viel over de bus, hoog in de lucht wist een wolk de zon even te verschalken.

De chauffeur had ondertussen zijn goesting verloren om te pauzeren en maande iedereen aan om terug in te stappen. Ge glimlachte hem toe en schudde uw hoofd. “I’m staying,” zei ge. De chauffeur gluurde naar het landschap, de weg en de velden, en bekeek u vervolgens even skeptisch aan. “You need luggage?” vroeg hij. Wederom glimlachte ge. “No, no luggage. Everything is in my rucksack.” Hij keek zo mogelijk nog skeptischer. “Okay,” zei hij ten slotte. “We go. You’re sure?” Ge knikte. Dan stapte hij de bus in en sloot de deuren. De motor startte op, binnen sprongen de lampen collectief aan. De remmen werden gelost en met een kleine aanloop vertrok hij. Ge keek hem na tot de achterruit nimmer te onderscheiden was. Een man en een vrouw hadden elk een handvat van de geruite tas vastgenomen, tilden hem op en begonnen zonder iets te zeggen weg te stappen naar hun bestemming. Twee kilometer om de hoek lag een dorp, afgesneden van de weg door een bos. Ge herinnerde u nog de oude aarden weg die daar lag.

Gij moest daar echter niet zijn: uw pad lag wat verder, tussen de maïs en het zonnebloemenveld. Ge haalde uw schouders even op en dan vertrok ook gij. De wijde wereld in, op zoek naar ruïnes en sporen. Het grote avontuur lonkte.

Toen had ik een keuze te maken, tijd nodig om mijn situatie te laten bezinken. Maar veel was er niet om over na te denken: een kuil zo diep als je hoog bent, dat vereist vastberadenheid en kan op zich dienen als antwoord op de vraag “waarvoor kies je?”. Dus bracht ik hem naar mijn vertrek en verzorgde zijn wonden. Wanneer hij wakker werd, vroeg ik naar wat er gebeurd was. Hij wist waarover ik sprak. Diezelfde nacht, wanneer de ochtend al begon te nevelen, zijn we vertrokken. En zie, zovele jaren later en mijn leven lijkt in het minst niet meer op dat wat het was. Dra verwacht ik nieuws van de geboorte van mijn kleindochter, in geest zo niet in bloed. En jij? Jij was beter niets te weten gekomen. Voor wat ik heb en jij weet, daarvoor dood ik.

“En Dirk, wat zeggen onze ruimteobservatoren?” vroeg de eerste minister aan ‘s lands voornaamste astronaut.

“Inderdaad, Rudy, er bevinden zich zo’n 314 ruimteschepen in een geostationaire baan rond de Aarde, allen houden ze koers vlak boven het land. Wat voor een wapens ze hebben, weten we niet, maar de dreiging is er wel degelijk.”

De eerste minister keek even over z’n bril en wierp vervolgens een blik op een rapport van Defensie. Het was kort en had een mooi tabelletje om te zeggen dat het leger niets kon verrichten wegens gebrek aan materieel èn personeel. “Goed. Hoe ver staan we met de archieven?” Tussen ’63 en nu waren er zestien verschillende regeringen geweest, veranderende posten en partijen – niemand die nu nog minister was, kon een beslissing of aankoop van vijftig jaar geleden verklaren of verantwoorden. Maar ze zaten wel met de gebakken peren. Het hoofd van het Rijksarchief was op de hoogte gebracht en bleef in contact via Binnenlandse Zaken. Daarnaast was elk kabinet en elke officiële instantie op zoek naar sporen, ook al wisten ze niet precies waarom. Deze minister consulteerde z’n Zwartbesje. “Nog niets. We zijn volledig verrast en ik vrees dat het nog een tijdje kan duren.”

Dat zinde de eerste minister niet, maar veel was er niet waar hij iets aan kon doen. “Organiseer een comité met afgevaardigden van de archieven en kabinetten. We hebben coördinatie nodig, mensen. Ik wil de geschiedenis niet in gaan als de man die zijn land liet vernietigen door buitenaardse wezens. En ik hoop dat voor jullie hetzelfde geldt. Dit is een echte crisis, geen ver-van-mijn-bed-show!”

Met deze woorden sloot hij z’n farde en liep weg van de tafel. “Tourette, volg mij!”

Tourette stond op en volgde z’n regeringsleider. De minister van Cultuur keek het paar na – jaloers en bedeesd. Toegegeven, zij zou nu niet aan het hoofd van het land willen staan. Toch zou het interessanter geweest zijn, moest ze betrokken worden bij de zoektocht naar een oplossing. Ze wisselde een blik met haar collega’s en stond zelf op van de tafel, op weg naar haar kantoor. Het geld was op volgens de gouverneurs van de nationale bank, daarom had ze een kabinet van amper vier medewerkers, een klusjesman, een poetsvrouw en welgeteld één informaticus. De meeste culturele centra die onder haar vaandel zaten, hadden veelal meer mensen ter beschikking dan zij om minder te doen. Maar ja, daarom wordt je zeker verkozen? Hard werk, veel werk, maar een miniem ingekort subsidiebudget. Het was een keuze die je maakte. Wanneer ze in haar kantoor stapte, wachtte haar een verrassing. Al haar medewerkers waren er, van Patrick tot Abdul, die soms Mohammed hielp met klussen.

“We weten dat er iets gaande is,” zei Katrien voor hen allen. “Iets met dat plakaatje. Laat ons helpen.”

De minister keek hen voorzichtig aan, woog de situatie af, en glimlachte. Haar collega’s mochten haar dan misschien niet verder willen betrekken dan nodig was, ze wist genoeg. Ze beschikte dan misschien niet over een diplomatenkorps of een leger verkeersagenten, haar arm was lang en haar medewerkers trouw. Dit was een kans – een nood. Die moest ze grijpen, op welke manier dan ook.